کنترل خبر، سلاح قدرتمند جنگ

در سال ۲۰۱۴ بسیاری از دولت‌ها و دیگر نقش آفرینان غیر دولتی از کنترل اطلاعات هم‌چون سلاح جنگ استفاده کرده‌اند. در این سال محدود کردن پوشش خبری تا انسداد کامل انتشارخبرها٬ جو نامساعدی را برای روزنامه‌نگاران٬ و تبعات فاجعه‌باری را برای کثرت‌گرایی رسانه‌ای به بار آورد. دیکتاتوری بی‌رحمانه‌ی خبری دولت اسلامی در عراق و سوریه، جهادگران گروه دولت اسلامی دیکتاتوری کاملی را علیه اطلاع رسانی بکار می‌گیرند. روزنامه‌نگاران محلی و خارجی نمی‌توانند وظیفه اطلاع رسانی خود را انجام دهند و جنایت علیه آن‌ها افزایش یافته است. رسانه‌های تعطیل و یا وادار به خودسانسوری شده‌اند. روزنامه‌نگاران تهدید و ربوده، تحت تعقیب و بازداشت قرار می‌گیرند، یا کشته می‌شوند. خبرنگاران برای حفاظت از خود، به ناگزیز رویداد‌ها را از راه دور و به شکل غیر مستقیم پوشش می‌دهند. چنین پوششی از جنگ در منطقه‌های مورد تهاجم جهادگران دولت اسلامی در عمل جانبدارانه و تخمینی است. تبلیغات سیاسی و انتقام‌جویی دولت اسلامی افزون بر توجه‌ به میدان‌های جنگ٬ به تصویر خود نیز توجه‌ای وسواس‌آمیز دارد، و با راه‌اندازی رسانه‌‌های متعدد و از این طریق تاثیر خود را با ایجاد تبلیغات رسانه‌ای و حذف کسانی که از قدرتش سرپیچی می‌کنند، تقویت می‌کند. دولت اسلامی کنترل پنج شبکه تلویزیونی در شهر موصل عراق٬ و دو شبکه در استان رقه در سوریه را در دست دارد. دولت اسلامی همچنین یک شبکه رادیویی به نام البیان در موصل دارد و یک مجله در استان رقه به نام دابق منتشر می‌کند، که هم نسخه چاپی و هم آن‌لاین آن موجود است. این رسانه‌ها هم مروج و حامی ایدئولوژی دولت اسلامی هستند و ناقد دیدگاه‌های غربی در جهان، و هم تولیدکننده پروپاگاند طراحی شده برای ترویج و جذب نیروی دولت اسلامی . دولت اسلامی برای خود در حذف روزنامه‌نگارانی که آن‌ها را دشمن می‌پندارد، هیچ منعی ندارد. رعد محمد العزاوی٬ فیلمبردار شبکه تلویزیونی سما صلاح‌الدین٬ در دهم اکتبر (۱۸ مهر) در سامرا به صورت علنی به دار آویخته شد، چرا که از همکاری با دولت اسلامی سر باز زده بود. بیشتر روزنامه‌نگاران موصل از بیم اقدامات تلافی‌جویانه دولت اسلامی از شهر گریخته‌اند. در استان دیر الزور٬ دولت اسلامی فهرستی شامل ۱۱ بند مقررات برای کار روزنامه‌نگاران صادر کرده است که نخستین اصل آن بیعت روزنامه‌نگاران با خلیفه اوبکر بغدادی است . نتیجه چنین اقداماتی ایجاد نقاط کور اطلاع‌رسانی است٬ که گزارش‌گری آزادانه و مستقل در آن‌ مناطق غیرممکن است. دولت اسلامی همچنین صنعت بی‌رحمانه گروگان‌گیری را بنا کرده است تا درآمدی برای فعالیت‌های تروریستی خود داشته باشد٬ گروگان‌گیری‌ها٬ در سوریه٬ کشوری که مرگ‌بارترین کشور حرفه‌کاران رسانه‌ها در سال ۲۰۱۴ به شکار می اید، به گردن زدن جیمز فولی٬ و استون سوتلوف٬ روزنامه‌نگاران آمریکایی٬ انجامیده‌است. دولت اسلامی در تلاش‌های خود برای تحریف اطلاعات٬ حتی جان کانتلی٬ روزنامه‌نگار بریتانیایی٬ را که از نوامبر ۲۰۱۲ به گروگان گرفته شده است٬ مجبور به انجام گزارش‌های ویدیویی از رویارویی کردها و دولت اسلامی به نفع این گروه جهادگر در کوبانی و کرد. نخستین ویدیوی این گزارش در روز ۲۷ اکتبر در اینترنت قرار گرفت. حمله‌های دولتی در پی تهاجم دولت اسلامی در عراق، دولت عراق نیز تلاش می‌کند، تا عرصه را برای رسانه‌ها تنگ‌تر کند. رسانه‌های « غیر خنثی» متهم به تغذیه فرقه‌گرایی و پوشش خبری جانبدارانه رویدادها می‌شوند، از این میان با همین اتهام چندین شبکه تلویزیونی بابلیه٬ شرقیه٬ و رافدین، تعطیل شدند، در سوریه نیز دولت نه تنها کنترل رسانه ملی را در اختیار دارد، که همچنین جنگی آن لاین را به پیش می‌برد. برای نمونه‌ دولت سوریه از ارتش سایبری خود برای پر کردن شبکه‌های اجتماعی آن‌لاین با پیام‌هایی در حمایت از بشار اسد٬ رئیس‌جمهور٬ استفاده کرده است. بشار اسد برای بازداشت٬ شکنجه و زندانی‌کردن خودسرانه بسیاری از روزنامه‌نگاران سوری و خارجی، از آغاز اعتراض‌های مردمی در مارس ۲۰۱۱ و همچنین هدف قرار دادن این شاهدان سرکوب‌های دولتی، در فهرست دشمنان آزادی مطبوعات گزارش‌گران بدون مرز قرار دارد. درگیری در اکراین : دست برد به اطلاع رسانی جنگ در شرق اوکراین٬ که تا کنون منجر به کشته شدن شش حرفه‌کار رسانه‌ای شده است٬ تصویرگر کامل جنگ اطلاعاتی در دوران بحران است. با شروع ناآرامی در این منطقه از مارس ۲۰۱۴٬، دفاتر رسانه‌ها مورد حمله و غارت قرار گرفته و روزنامه‌نگاران بارها تهدید شده‌اند. رسانه‌ها، هدف همه حریصان در روز هشتم ماه مه (۱۸ اردیبهشت) نمایندگان جمهوری خلق دونتسک اتحادیه تلویزیونی محلی را اشغال کردند تا کارکارکنان تلویزیون را کنترل کنند. کنترل شبکه‌های تلویزیونی هدف نخست طرف‌های درگیر است٬ شبکه‌های تلویزیون اوکراین یک بار با پیشروی شورشیان قطع شد و شبکه‌های روس جایگزین آن‌ها شدند. با عقب‌نشینی شورشیان عکس این موضوع اتفاق افتاد. این نمونه‌ها در میان بسیاری دیگر، تصویرگر کاملی هستند از خودسری چیره در این جنگ و نشانگر وضعیت رسانه‌ها در درگیری‌های اوکراین. دستگاه پروپاگاندای روسیه به شکل مستقیم، با تلقین تهدید مرگی که از کیف می‌آید، به مردم شرق اوکراین، به وخامت درگیری افزوده است. در پاسخ٬ دولت کیف سخت بر تلاش خود برای کنترل اطلاعات افزوده است. در این باره ایجاد وزارت اطلاعات برای مبارزه با تبلیغات سیاسی روسیه به منزله پس رفتی جدی است. شبکه‌های اصلی تلویزیون روسیه هم‌اکنون در اوکراین ممنوع هستند و روزنامه‌نگاران روس، به اوکراین راه نمی‌یابند. رسانه‌های محلی در خط نخست در برابر شدت جنگ اطلاعاتی و سیلاب تبلیغات سیاسی آن٬ مردم شرق اوکراین، رسانه‌های محلی را منابع اطلاعاتی موثق‌تری می‌دانند. اینگونه این رسانه‌ها به داوی تعیین کننده برای شورشیان تبدیل شده است که به دنبال حمایت مردمی هستند. این رسانه‌ها که در زندگی محلی و روزانه مردم غوطه‌ورند٬ و نقشی اساسی در اطلاع‌رسانی در منطقه دارند٬ و به همین میزان نیز در برابر فشارهای شبه‌نظامیان آسیب‌پذیرند. بخش‌هایی از دونتسک و لوهانسک از آوریل ۲۰۱۴ و آغاز درگیری‌ها به منطقه خاکستری اطلاعات بدل شده‌اند. نگاه مشکوک به روزنامه‌نگاران یا فشار به آن‌ها برای حمایت از یک طرف درگیری٬ موجب شده است که روزنامه‌نگاران در معرض تهدید دایمی باشند. بسیاری از آن‌ها مجبور شده‌اند یا دست به خودسانسوری بزنند٬ یا پنهان شده و یا از منطقه بگریزند. فلسطین : رسانه‌های زیر آتش سه‌گانه سال گذشته عملیات تیغه حفاظتی اسرائیل علیه فلسطین٬ به کشته شدن ۱۵ روزنامه‌نگار و دست‌اندرکار رسانه‌ انجامید. این حمله‌ها به شکل‌گیری جنگ جدید اطلاعاتی در رسانه‌های سنتی و همچنین در شبکه‌های اجتماعی انجامید. سانسور آن‌لاین و تبلیغات سیاسی سال گذشته مقامات اسرائیلی کنترل محتوای برنامه‌های تلویزیون را در طول جنگ غزه افزایش دادند. روز ۲۴ جولای٬ مقامات مسوول خبررسانی در این کشور٬ انتشار اسامی ۱۵۰ کودک کشته شده در غزه را که توسط ان‌جی‌اویی اسرائیلی به نام بتسيلم (NGO B’Tselem) منتشر شده بود ممنوع کرد. حماس در مقابل در جنگ اطلاع‌رسانی اتکای خود را بر وب‌سایت‌های مرتبط به شاخه نظامی خود٬ گردان‌های عزالدین قسام٬ گذاشت تا تبلیغات سیاسی خود را تقویت کند. این سایت‌ها اقدام به انتشار ویدیوهایی در ارتباط با شلیک موشک و حمله‌های حماس به مواضع دفاعی اسرائیل کردند. گردان‌های عزالدین قسام همچنین یک وب‌سایت به زبان عبری دارند که با آن جنگی روانی را علیه مردم اسرائیل پیش می‌برند. برخی از رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران محلی و خارجی که اخبار مداخله نظامی اسرائیل در نوار غزه را پوشش می‌دادند، متهم به خبررسانی جانبدارانه شدند. برای مثال شبکه خبری ان بی سی آمریکا در روز ۱۷ ژوئیه تصمیم گرفت تا آیمان محی الدین٬ خبرنگار خود را از غزه بیرون ببرد. محی الدین ملیت مصری و آمریکایی دارد و منبع اصلی گزارشی درباره کشته شدن چهار کودک فلسطینی با موشک‌های اسرائیل بود. این روزنامه‌نگاربا اتهام جانبداری از فلسطین در تهیه این گزارش، مجبور به ترک منطقه شد. رسانه‌ هدف حمله دشمنان برادر به شکل عمومی روزنامه‌نگاران فلسطینی اگر هدف ارتش اسرائیل قرار نگیرند٬ اغلب قربانی رقابت سیاسی موجود میان دشمنان برادر، مقامات دولت خودمختار فلسطین و حماس می‌شوند. اگر رسانه‌ها از خط قرمزهایی چون مذهب٬ رئیس‌جمهور فلسطین و فساد رد شوند، واکنش فوری مقامات رسمی را در بر دارد. این واکنش می‌تواند از یک تماس تلفنی آغاز شود و به بازداشت روزنامه‌نگار و نویسنده‌ی مطلب مورد نظر ختم شود. برخی از شبکه‌های تلویزیونی حتی مجبورند پیش از پخش، برنامه‌های خود را به مخابرات (سرویس اطلاعاتی) فلسطین نشان دهند. احساس کنترل دائم و تحت شنود بودن به ترسیدن و خودسانسوری خبرنگاران منجر شده است. یکی از نتایج چنین فضایی تبدیل اینترنت به محلی برای ابراز نظر به ویژه برای جوانان فلسطینی‌ست . با این‌همه اینترنت نیز به صورت کامل توسط نیروهای امنیتی فلسطین و حماس کنترل می‌شود. اشغال سرزمین‌های فلسطین تنها موضوعی است که روزنامه‌نگاران و مردم آزادند انتقادات خود را نسبت به آن آزادانه بیان کنند. اطلاع‌رسانی٬ داو اصلی در همه درگیری‌ها در سودان جنوبی٬ به روزنامه‌نگاران قویا روزنامه‌نگاری وطن‌پرستانه توصیه می‌شود. مایکل ماکویی٬ وزیر اطلاعات٬ در ماه مارس امسال به روزنامه‌نگاران هشدار داد با اعضای اپوزیسیون مصاحبه نکنند٬ گرنه به تبلیغات سیاسی خصمانه متهم و بازداشت و یا اخراج خواهند شد. او گفت روزنامه‌نگاران باید از موضعی بی‌طرف داشته باشند تا مردم علیه دولت تحریک‌ نکنند. در ماه مه گذشته٬ در تایلند٬ سانسور رسانه‌ها و اینترنت راهی برای تسهیل انجام کودتای نظامی بود. در ۲۰ مه نظامیان دست کم به ۱۰ شبکه‌ی تلویزیونی هجوم بردند و دستور دادند تا برای پیشگیری از انتشار گزارش‌های تحریف‌شده پخش مستقیم این شبکه‌ها قطع شود. در افغانستان، طالبان به نفرت‌پراکنی علیه رسانه‌ها ادامه می دهند. آن‌ها همچنان فشار شدیدی را به رسانه‌های مستقل وارد می‌کنند تا آن‌ها را مجبور به همراهی با تبلیغات سیاسی خود و یا به خودسانسوری وادار کنند.