روزنامه‌نگار زن بودن : تعهدی با چالش‌های بی‌شمار

ده چهره‌‌‌ی متفاوت از چهارگوشه جهان، که با تلاش و تعهد‌ از دشواری‌ها و خطرهای پیشاروی در فعالیت‌ حرفه‌ای‌شان سخن می‌گویند. حرفه‌‌ی روزنامه‌نگاری که از دیرباز مردانه بود، حال زنانه شده است. برخی از این زنان کار کاووشگرانه و تحقیقی را برای افشای نقض حقوق بشر، فساد و یا تابوها در جامعه‌شان برگزیده‌اند. کار کردن در باره این موضوع‌های حساس، آن‌ها را نیز چون همکاران مردشان، قربانی ترساندن، تهدید و تهاجم می‌کند، و گاه به کشتن می‌دهد. ولی چون زن هستند، گاه متحمل شکل‌‌های ویژه‌‌‌‌‌ای از فشارها می‌شوند. از کارزارهای افتراآمیز و خشونت‌های جنسی تا تهدید خانواده‌ها. در برخی کشورها روزنامه‌نگاری برای زن « مغایر با هنجارهای جامعه» معرفی می‌شود و این خود عامل کینه‌توزی و کیفر است. در حرفه‌ای که به شکل غالب هنوز مردانه است،بسیاری از زنان در برابر دشواری‌ها و خطرهای ویژه‌ای که به هنگام کار تهدیدشان می‌کند، سکوت را برمی‌گزینند. برآورد بنياد بين‌المللی رسانه‌های زنان (IWMF) در سال ۲۰۱۴ تصویری روشن بدست می‌دهد. نزدیک به دو سوم از ۹۷۷ زن روزنامه‌نگار که مورد پرسش قرار گرفته‌اند، تأیید می‌کنند که در ارتباط با فعالیت حرفه‌ای شان قربانی دهشت‌آفرینی، تهدید و یا سواستفاده جنسی شده‌اند. در یک سوم این موارد رئیس‌هایشان مسوول اقدام‌های مذکور بوده‌اند. نیمی از زنان روزنامه‌نگار قربانی آزارهای جنسی و یک پنجم مورد خشونت جسمی قرار گرفته‌اند. با وجود پیامدهای روان‌آزارانه‌ی این سواستفاده‌ها، اما همچنان در این باره سکوت قاعده است و برملا کردن استثنا. برخی دیگر گواه بودن را انتخاب می‌کنند. خبرنگار افغان در گزارش سال ۲۰۱۴ گزارش‌گران بدون مرز از افغانستان می‌گوید: « من به مدت دو سال پیوسته با نامه و تلفن تهدید می‌شدم، که اگر به کارم ادامه دهم مسوول مرگ اعضای خانواده‌ام خواهم بود» وی در آخر، راه استعفا و برملا کردن علنی تهدیدها را بر می‌گزیند. در جامعه‌های پدرسالارانه، نبود حمایت و حفاظت لازم از روزنامه‌نگاران توسط مقام‌ها و نهادهای حکومتی و چیره‌گی مصونیت کیفری، برخی زنان را وادار به کناره گیری از روزنامه‌نگاری می‌شوند.

چالش اصلی برای زينت ارحيم که آموزش‌گر روزنامه‌نگاران و شهروند وب‌نگاران در شمال سوریه و فریده نیکزاد روزنامه‌نگار برجسته و بنیان گذار آژانس وخت نیوز در افغانستان، امنیت است. هالاهالا هتی، گزارش‌گر خبرگزاری فرانسه در برمه و مارسلا توراتی روزنامه‌نگار مستقل مجله مستقل پروسس در مکزیک، با مشکل زن بودن در «حرفه‌ای مردانه» مواجهه هستند. نوشین احمدی خراسانی نویسنده و مترجم نامدار و سردبیر سایت مدرسه فمینستی، در ایران و مائی آزانگو روزنامه‌نگار لیبریایی، قربانی آزارگری‌های دائمی برای روزنامه‌نگاری در دفاع از حقوق زنان هستند. خدیجه اسماعیلوا، چهره نامدار روزنامه‌نگاری کاووشگرانه آذربایجانی، و برنکیا اتانکویچ روزنامه‌نگار برجسته صرب با تهدیدهای جنسی نیز درگیر بوده‌اند. در جمهوری دمکراتیک کنگو، سولانژ لوسیکو نسیمیری، تنها سردبیر زن یک روزنامه در کیوس، نگران خانواده خود است که قربانی تهدید و حمله هستند. نگرانی مشترک با فاطمه الافريقی روزنامه‌نگار مراکشی که از انتشار نوسته‌هایش برای حفاظت از نزدیکانش خودداری می‌کند. برنامه اقدام سازمان ملل برای امنیت روزنامه‌نگاران و مبارزه با مصونیت کیفری از مجازات، با نظر داشت خطرهای پیشاروی روزنامه‌نگاران زن، در امر امنیت روزنامه‌نگاران بر «ضرورت توجه بیشتر بر جنسیت» تأکید کرده است، توجه‌ای که ضرورت اجرایی فوری دارد.



فریده نیکزاد آزانس وخت نیوز - افغانستان

یکی از بینان‌گذاران خبرگزاری پژواک در سال ۱۳۸۲ و سردبیر این رسانه‌ی معتبر تا سال ۱۳۸۷، از ۱۲ سال پیش، زندگی‌ حرفه‌ای‌اش را با تهدیدهای دشمنان آزادی رسانه‌ها برای ربودن و کشتنش، گذرانده است. در پی تلاش برای کاووش در باره عاملان قتل و چگونگی کشته شدن زکیه زکی مدیر رادیو صدای صلح در ١٥ جوزا ١٣٨٦ ، بارها با پیام‌های تلفنی و ای میل تهدید شده بود که او نیز به «سرنوشت همکار کشته شده‌اش دچار خواهد شد.» اما، این تهدیدها که همچنان ادامه دارند، از تلاشش برای آزادی اطلاع رسانی و دفاع از حقوق زنان نکاسته است. فریده نیکزاد در سال ۱۳۸۷ آژانس خبری وخت را بنیاد نهادکه همچنان مدیریت آن را برعهده دارد. وی در این رسانه، با بکارگیری روزنامه‌نگاران زن رویدادهای کشور و از این میان وضعیت زنان را پوشش خبری می‌دهد. با وجود مشکلات مالی که دچار این رسانه شده است، اما همچنان با استفاده از شبکه‌ای از گزارش‌گران در سراسر کشور وخت نیوز یکی از اصلی‌ترین منابع و رسانه‌‌های مستقل افغانستان است. در سال ۱۳۹۲ فریده نیکزاد به ریاست کمیسیون رسانه‌های، کمیسیون مستقل انتخابات برگزیده شد. تا بر پوشش حرفه‌ای و بی طرفانه کارزار انتخابات از سوی رسانه‌ها نظارت کند. چندین ماه و در شرایطی پر تنش و دشوار در سراسر کشور به گشت گذار پرداخت تا در باره چگونگی کارکرد رسانه‌ها و موارد تخلف و شکایت‌ها تحقیق و گزارش تهیه کند. فریده نیکزاد برنده جایزه‌های متعدد بین‌المللی از این میان جايزه شجاعت در روزنامه‌نگاری سال ۲۰۰۸ «بنياد بين‌المللی رسانه‌های زنان» است. وی همچنان به تلاش خود برای دفاع از حقوق زنان و اصلاح قانون‌های در افغانستان برای بهتر شدن شرایط زندگی و کار روزنامه‌نگاران و زنان ادامه میدهد.

نوشین احمدی خراسانی مدرسه فمینیستی- ایران

نوشین احمدی خراسانی موسس و سردبیر سایت مدرسه فمینیستی است که یکی از ستون‌های مبارزه برای حقوق زنان در ایران است. این روزنامه‌نگار، نویسنده و مترجم، از چهره‌های برجسته جنبش مدافعان حقوق زنان در ایران است. از بیست سال پیش قلمش برای پیشرفت جامعه، از افشای تبعیض و آزارگری علیه زنان، و پیشنهاد برای اصلاح و تغییر و تحول بازنایستاده است. وی همچنین یکی از بینان‌گذاران «کمپین یک میلیون امضا» نیر هست، کارزاری که هدفش لغو قانون‌های تبعیض آمیز علیه زنان در قوانین اساسی ایران است. نوشین احمدی خراسانی و فعالان این جنبش با احضارها و محکومیت‌ها و زندان، هرینه‌ای سنگین برای تلاش‌شان پرداخت کردند. نوشین احمدی خراسانی، از سال‌ها پیش قربانی فشار و آزارهای ماموران امنیتی- قضایی است. وی بارها بازداشت و به شکل دائم برای نوشته‌هایش و فراخوان‌های انتشار یافته در دفاع از حقوق زنان، در سایت‌ تحت مدیریت اش به نهادهای امنیتی احضار می‌شود. در تاریخ ٢٠ خرداد ۱۳۹۱ به یک سال زندان تعلیق شده به مدت پنج سال محکوم شد. سایت مدرسه فمینیستی که همچنان در ایران مسدود است، فضایی است برای اندیشه‌ورزی در باره مساله برانگیز‌های جنبش زنان، که در آن نویسنده و فعالان برجسته‌ای چون منصوره شجاعی، آزاده دواچی و طلعت تقی نیا و... قلم می‌زنند. از فصل نامه‌ی جنس دوم در سال‌های نخست دهه هفتاد تا یکی از آخرین نوشته‌هایش به صورت آنلاین « شیرین می خواهد رئیس جمهور ایران شود » این سایبر فمینیست فعال ده‌ها کتاب و صدها مقاله منتشر کرده است.