رهنمای ایمنی برای خبرنگاران

"بستۀ نجات" که آن را هم به جیب و هم به خاطر باید داشت.

"مرده گانی که زنده‌گان یادی از آنها نکنند، در حقیقت جان‌شان را بدون هیچ دستآوردی از دست داده اند". این گفته‌ی رابرت کاپا عکاس معروف جنگ، در ارتباط به همۀ انسان‌ها گفته شده است؛ اما می توان آن را مشخصأ در مورد خبرنگارانی که در هنگام تنجام وظیفه کشته شده‌اند به کار برد. در اینجا نمی‌خواهیم وارد آمار و ارقام شویم؛ اما کدام یک از ما همکاری را نمی‌شناسد که حین اجرای وظیفه به گونه‌ای تصادفی یا عمدی هدف گلوله قرار نگرفته باشد؟

چه در زمان جنگ و چه در وقت صلح، ارقام نشان می دهند که قوانین بین المللی متأسفانه برای حمایت از خبرنگاران کافی نیستند. در سال های ٢٠٠٦ و ٢٠١٥ با همکاری گزارش‌گران بدون مرز (RSF) قطعنامه‌هایی در حمایت از خبرنگاران در سازمان ملل متحد به تصویب رسید؛ اما مانند کنوانسیون های ژنو این اعلامیه ها نیز "دوای هر دردی" نیستند

کسانی که کار و حرفه‌شان آنها را به مناطق خطرناک دنیا می‌کشاند، هرگز به صورت قطعی از آسیب دور نخواهند بود و مسؤولیت سلامت خبرنگاران چه به صورت انفرادی و چه جمعی بیشتر به خودشان بر می‌گردد. در صورت جمعی، طرح طرزالعمل های خاص برای گردانندگان، تبادل اطلاعات میان همکاران و تدارک تسهیلات توسط سازمان‌هایی مثل گزارش‌گران بی سرحد (RSF) حایز اهمیت‌اند.

رهنمای ایمنی برای خبرنگاران توسط گزارش‌گران بدون مرز به هدف تهیه رهنمون‌ها و مشوره های عملی برای کسانی که خطر را پذیرفته و علیه دشمنان آزادی رسانه ها در کنار‌ه‌های خیابان و یا کوره راه‌های متروکه کار می‌کنند، انتشار یافته است. این وضعیت فرق میان خبرنگاری که بدون آماده‌گی لازم و صرفأ بر اساس بخت رهسپار وظیفه می‌شود و گزارش‌گری را که بستۀ نجات درست تجربه و تجهیزات را با خود دارد، آشکار می سازد.

در مشارکت با یونیسکو، گزارشگران بدون مرز چاپ تازۀ این رهنما را برای گزارشگرانی که در مناطق پرخطر کار می کنند انتشار می دهد. این رهنما برای نخستین بار در سال ١٩٩٢ چاپ شد که از آن زمان تا حال چندین بار به روز رسانی شده است. این رهنما همچنان به زبان های فرانسوی، اسپانوی، و عربی چاپ و در تمام قاره‌های دنیا انتشار یافته است.

کریستوف دِولوَار
دبیر اول گزارشگران بدون مرز

رهنمایی که نمادی از اقدام هماهنگ است

حق آزادی بیان از جمله حقوق بشر و از بنیادهای آزادی است که از آن در مادۀ نوزدهم اعلامیۀ جهانی حقوق بشر تجلیل شده است. در گام نخست، بیان و دریافت اطلاعات و افکار از طریق هر رسانه ای در ذات خود یک حق است؛ اما این موضوع به حمایت و اجرای آزادانۀ حقوق اساسی دیگر نیز کمک می‌کند. موارد زیادی در تاریخ به ما می‌آموزاند که زمانی که آزادی بیان از میان رود، آزادی های اساسی دیگر نیز به سرعت دچار سرنوشت مشابهی خواهند گردید. مادۀ اول نظامنامۀ سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (UNESCO)، که به تاریخ شانزدهم نوامبر سال ١٩٤٥ به تصویب رسیده است می‌گوید که ماموریت این سازمان "جریان افکار از طرق نوشتارو تصویر" است. بنابرآن آزادی بیان و فروع آن، آزادی اطلاعات و آزادی رسانه ها در قلب تعهد یونیسکو قرار دارند.

خبرنگاران و سازمان‌های خبری، شرکای اساسی در جهت اجرای این آزادی اساسی هستند و به همین دلیل کسانی که می‌خواهند نظارت سختی را بر مناظرات عمومی و حق شهروندان برای دریافت اطلاعات تحمیل کنند، آنها را هدف قرار می‌دهند. شمار زیاد خبرنگارانی که در جریان انجام وظیفه کشته شده اند- که به اساس گزارش رییس عمومی سازمان یونیسکو در "برنامۀ بین المللی برای توسعۀ ارتباطات" به تاریخ ٢١ نوامبر ٢٠١٤ ارائه شد، بیش از 700 تن از سال ٢٠٠٦ به این طرف بوده است- میزان این مشکل و دشواری مقابله به آن را نشان می دهد.

این ارقام تکاندهنده‌اند. بر اساس گزارش رییس عمومی سازمان یونیسکو، اکثریت قاطع –تقریبأ ٩٥ درصد- آنهایی که در جریان وظیفه کشته شده‌اند خبرنگاران محلی بوده‌اند. بیشتر آنها نیز در جریان پوشش‌دهی منازعات مسلحانه نبوده؛ بلکه وظیفۀ آنها گزارش‌دهی از موضوعات محلی بوده است. علاوه بر این در ده سال گذشته تنها ٦٬٦ درصد قضایای قتل خبرنگاران پیگیری گردیده است. این میزان معافیت در بیشتر از ٩٠ درصد موارد، این پیام زیانبار را می‌رساند که گویا کشتن خبرنگاران برای ساکت ساختن آنها مجازات کمی را برای عاملین آن در پی خواهد داشت.

هیئت مدیره سازمان ملل متحد "برنامۀ عمل" در جهت تأمین امنیت خبرنگاران و مساله معافیت را به تاریخ ١٢ اپریل ٢٠١٢ به مثابۀ پاسخ هماهنگ و تشویق کنندۀ تمام سازمان های همکار تصویب کرد. این برنامه یک سازوکار هماهنگ شده "میان- سازمانی" با رویکرد چندین شاخه‌یی در جهت تطبیق یک راه‌برد جهانی برای حمایت از خبرنگاران است.

به تاریخ ١٨ دسامبر ٢٠١٣، مجمع عمومی سازمان ملل متحد قطعنامۀ ٦٨/١٦٣ را در تامین امنیت خبرنگاران به تصویب رساند که بر اساس آن ، دوم نوامبر هر سال به عنوان روز بین‌المللی پایان معافیت جرایم علیه خبرنگاران اعلام شد و به سازمان یونیسکو وظیفه سپرد شده تا تطبیق برنامۀ عمل را هماهنگ سازد. از آن زمان تا حال، قطعنامه‌های گوناگونی توسط مجمع عمومی، شورای حقوق بشر، یونیسکو، و سازما‌ های میان- حکومتی محلی به تصویب رسیده که نشان دهندۀ اهمیت تقویت معیارهای ایمنی خبرنگاران است.

برنامۀ عمل، اهمیت بلند بردن آگاهی عامه در مورد تامین امنیت خبرنگاران و مساله معافیت، نیاز به حراست، تقویت ظرفیت نظام قضایی، پولیس، ارتش و جامعۀ مدنی در پیوند با وظیفه و تعهد حکومت در تامین امنیت خبرنگاران را برجسته می‌سازد.

برخورد با تهدیدهای تازه و چالش‌های فراروی حرفه‌ی خطرناکی همچون خبرنگاری مستلزم تلاش تمام طرف‌های دخیل است. از جملۀ اقدام‌هایی که در جهت بهبود تامین امنیت خبرنگاران صورت گرفته، انتشار رهنمای ایمنی برای خبرنگاران توسط گزارش‌گران بدون مرز و سازمان یونیسکو گامیست برجسته. نسخۀ نخست این رهنما در سال ١٩٩٢ منتشر شد و تا به حال چندین بار به روز رسانی و به زبان های مختلف ترجمه گردیده است. پس از بیست سال، تهدیدهایی که متوجه خبرنگاران است دگرگون شده‌اند. خطرات تازه ای پدید آمده‌اند، در حالیکه جلو تهدیدات گذشته گرفته نشده است. برای مبارزه با چنین تغییراتی، فصل‌های جدیدی به این راهنما اضافه شده است. اکنون این راهنما مسالۀ ایمنی دیجیتال که مورد نگرانی روز افزون خبرنگاران است (یونیسکو به تازه گی پژوهشی در همین مبانی تحت عنوان "ایمن سازی دیجیتال برای خبرنگاران"2 را منتشر کرده است)، تدابیر ایمنی برای کسانی که آفات طبیعی و بیماری های واگیر را تحت پوشش قرار می دهند، و مشکل خشونت های جنسی که خبرنگاران زن را تهدید می کند را نیز شامل می شود.

هیچ سهمداری به تنهایی نمی تواند با تمام چالش های ایمنی فراروی خبرنگاران مقابله کند. این رهنما مجموعۀ مهمی از معلومات و تجاربی است که از خبرنگاران، سازمان‌های خبری، و گروه هایی که برای آزادی بیان دادخواهی می‌کنند، به مرور زمان به دست آمده است.علاوه بر جمع آوری این عملکرد ها از منابع مختلف، این رهنما آرزوی تمام شرکا برای تشریک مساعی بیشتر و همکاری نزدیک در جهت تقویۀ تمام ابعاد ایمنی خبرنگاران و مبارزۀ علیه معافیت را در خود جا داده است.

گِی بِرگِر
رییس بخش آزادی بیان و توسعۀ رسانه های سازمان یونیسکو

 

راهنمای عملی خبرنگاران در دوره‌ی انتخابات

تابچه « راهنمای عملی خبرنگاران در دوره‌ی انتخابات»، با همکاری سازمان کشورهای فرانسه زبان (OIF) انتشار یافته است، راهنمایی اجرایی برای خبرنگاران در پروسه انتخابات است. کتابچه تاکنون به زبان‌های دری/ فارسی، پشتو، عربی، انگلیسی برای همیاری در رصد و پوشش حرفه‌ای انتخابات از سوی خبرنگاران، منتشر و در میان خبرنگاران بسیاری از کشورهای جهان توزیع شده است.

نتخابات امکان دارد بیانگر قوام و پخته گی پروسۀ دموکراتیک باشد، همان طوری که ممکن است به تهدیدی برای صلح و ثبات تبدیل شود. راهی را که هر یکی از کشورها انتخاب می کند، در حد وسیع بسته گی دارد به میزان تعهدی که به پروسۀ انتخابات وجود دارد و سرمایه گذاریی که رسانه ها، مقام های حکومتی، نهادها، احزاب سیاسی، جامعه مدنی و عامِ مردم بر نتیجۀ نهایی آن نموده اند. انتخابات آزاد و عادلانه تنها به معنای به کار بردن رای در فضا و محیط مناسب نیست؛ بلکه رای دهنده گان باید به معلومات کافی پیرامون احزاب سیاسی، نامزدهای خویش و پروسۀ انتخابات نیز دسترسی داشته باشند، تا این که بتوانند در روشنی معلومات، دست به انتخاب مسؤولانه بزنند.

مبارزات انتخاباتی، دورۀ خیلی حساس در حیات سیاسی یک ملت است که در جریان آن ممکن است خبرنگاران مورد اذیت و آزار یا تحت استثمار قرار بگیرند و یا هم این که از مأموریت اصلی شان که آگاهی دهی به عام مردم است منحرف شوند. اکثراً فشار، اذیت و آزار، انتخابات را تحت تأثیر خود قرار می دهد؛ در حالی که در موارد دیگر، خبرنگاران، ممکن است تنها نشر کننده گان پیام ها و پروپاگنداهای گروه های مورد نظر خود باشند. کتاب رهنمای خبرنگاران در دوره انتخابات از جانب سازمان گزارشگران بدون مرز و مؤسســــــه بین المللی "سازمان کشورهای فرانسه زبان" (OIF) تهیه گردیده تا خبرنگاران را برای پذیرش مسؤولیت ها و پوشش مؤفقانۀ انتخابات یاری رساند. این کتاب رهنما، برای تمامی روزنامه نگرانی که با رسانه ها، در هر نوع (رادیو، تلویزیون، رسانه های چاپی و برقی)، سطح نشرات (محلی، ملی و بین المللی) و نوع مالکیت رسانه (دولتی، خصوصی و عامه) فعالیت می کنند، مفید می باشد.

خیلی حیاتی به نظر می رسد، که خبرنگاران پیرامون ارزش های اخلاقی و مسلکی، آموزش های لازم را به دست آورند تا بتوانند معلومات متوازن و متعادل را در بارۀ نامزدها و برنامه های شان و پروسۀانتخابات منتشر سازند. خبرنگاران باید بتوانند شهروندان را برای تشخیص وضعیت کشور شان قادر ساخته و آن ها را کمک کنند تا در جریان انتخابات به صورت درست تصمیم گیری نمایند.

به عنوان افراد میانجی میان رای دهنده گان از یک جانب و میان احزاب سیاسی و نامزدها از جانب دیگر، خبرنگاران، نقش ارزنده ای را برای انتقال معلومات به هر دو جانب بازی می کنند. این نقش باید همزمان با تلاش خبرنگاران برای یافتن و برملا ساختن حقایق، تحقق بپذیرد. تنها یک گزارش نادرست می تواند نتایج تمامی انتخابات را تحریف کند.

در برخی از کشورها، خبرنگارانی که برای حکومت چاپلوسی می کنند، ممکن است تنها برای نامزدهای حزب حاکم تبلیغ کنند. در برخی دیگر کشورها، خبرنگاران ممکن است در ایجاد زمینۀ واقعی بحث و مناظره میان نامزدها ناکام بمانند و در عوض، ممکن است بیانات نفرت بر انگیز بر ضد یک مخالف سیاسی داشته باشند و یا این که به علت نداشتن مهارت های تخنیکی، ممکن است توانایی ها و برتری های نامزدهای رقیب را به نادرستی بیان کنند.

حرفۀ خبرنگاری، متأثر از دساتیر رفتاری و قواعد اخلاقی جهانی است. این کتاب رهنما آن ها را تنها از لحاظ نظری مشخص نمی کند؛ بلکه اجرا و تطبیق آن ها را، با توجه به فرهنگ، محیط اجتماعی – سیاسی هر کشور و مشخصات هر انتخابات، به صورت عملی مد نظر می گیرد. هم چنان این کتاب، نمونه های مبتنی بر قضایای زنده گی واقعی را نیز مورد استفاده قرار می دهد.

این کتاب رهنما، حاوی راه کارها و پاسخ های عملی برای تمامی پرسش هایی است که عملاً در زمان پوشش رسانه یی انتخابات در تمام موارد مطرح می گردند. طوری که این موارد، تمام قواعد گزارش دهی از مبارزات انتخاباتی تا مشخصات گوناگون پروسۀ رای دهی را شامل می شوند. این کتاب، تکنیک هایی را در اختیار خبرنگاران قرار می دهد، که با استفاده از آن، می توانند خبر را به درستی بفهمند، تحلیل و نشر کنند. این کتاب، آن ها را قادر می سازد تا نقش خود را به عنوان نظارت کننده گان ویژه و مستقل ادا کنند و درک بهتری از حرفۀ خود داشته باشند. با داشتن تمام این ویژه گی ها، کتاب موجود، پروسه تحکیم هر چه بیشتر فعالیت های دموکراتیک را در جامعه تسریع می کند.

مؤسسهسازمان کشورهای فرانسه زبان و گزارش‌گران بدون مرز می خواهند که خبرنگاران از آموزش های حرفه یی، آگاهی کافی از توانایی های قانونی خویش، معاش کافی و وسایل مناسب برخوردار باشند. خبرنگاران به تمام این امتیازات و امکانات، در جریان روزهای عادی کار و هنگام انتخابات، برای فعالیت مؤثر نیازمند هستند. بر اساس اعلامیه "باماکو" 2000 (نخستین اصول بنیادینِ فعالیت های دموکراتیک، حقوق و آزادی ها برای کشورهای فرانسوی زبان)، مؤسسۀ OIF تلاش می کند تا تکثر رسانه ها را، به منظور حمایت فعالیت های سیاسی صلح آمیز و گسترش فرهنگ دموکراتیک در این کشورها، حفظ نماید.

سازمان کشورهای فرانسه زبان برای قانونی ساختن فعالیت رسانه ها و ایجاد حمایت های قانونی برای خبرنگاران فعالیت می کند. این مؤسسه هم چنان تلاش می کند تا در زمینۀ آزادی بیان و نشر آزادانۀ معلومات، قوانین وضع شود و از نهادهای وضع کنندۀ مقررات، که به شبکۀ رسانه های کشورهای فرانسوی زبان (Refram) متعلق است، حمایت می کند. هم چنان از تلاش های خبرنگاران، برای وضع و غنامندی اصول حرفه یی برای خود شان، حمایت می کند. این مؤسسه در حد زیادی همچون موقفی را در هنگام انتخابات، بحران سیاسی و یا وضعیت پس از بحران اختیار می کند.

کریستوف دولوار: مدیر عمومی گزارش‌گران بدون مرز

هوگو سادا :
نماینده سازمان کشورهای فرانسه زبان برای صلح، دموکراسی و حقوق بشر

بارگذاری کنید :

راهنمای عملی خبرنگاران در دوره‌ی انتخابات به زبان دری

راهنمای عملی خبرنگاران در دوره‌ی انتخابات به زبان پشتو

راهنمای روزنامه‌نگاران در تبعید

«راهنما برای روزنامه‌نگاران در تبعید» برای کمک به روزنامه‌نگاران و آگاه ساختن آنها از مسائلی که احتمالا در این فرایند دشوار با آن روبرو خواهند شد، تهیه و تدوین شده است. متاسفانه این دستورالعمل از درد دوری و دورافتادگی و احساس غربت آنها نخواهد کاست، اما راهکارهای ارزشمندی را در اختیارشان قرار می‌دهد. در این دستورالعمل، موضوعاتی کاربردی مطرح شده که به آنها کمک خواهد کرد تا با بهره‌گیری از آنها، گام‌های اولیه برای آغاز زندگی جدید خود را بردارند.

همواره هزاران زن و مرد از ملیت‌های گوناگون که تحت آزار و و ستم و شکنجه قرار دارند، روزی همه آن‌چه داشتند را رها می‌کنند و خاک کشورشان را که یا درگیر جنگ است و یا از حاکمیت دیکتاتوری در رنج، ترک می‌کنند و به کشوری دیگر می‌گریزند. همه آنها به‌خاطر مذهب، ملیت، عضویت در گروه‌های قومی یا اجتماعی و یا دیدگاه‌های سیاسی خود تحت آزار و ستم بوده‌اند.

در میان این گروه، به‌طور متوسط هر شش ماه صد روزنامه‌نگار به‌ کشورهای دیگر پناهنده، یا از خانه و کاشانه خود آواره می‌شوند. تمایل غریزی به بقا سبب می‌شود آنها کشور خود را برای یافتن امنیت ترک کنند.

این روزنامه‌نگاران بهای سنگینی را برای آزادانه سخن گفتن می‌پردازند. آنها جلای وطن می‌کنند تا از بازداشت احتمالی، برخوردهای بی‌رحمانه، مجازات‌های ناعادلانه و محکومیت به حبس‌های چند ساله، در امان بمانند.

«راهنما برای روزنامه‌نگاران در تبعید» برای کمک به این دسته از روزنامه‌نگاران و آگاه ساختن آنها از مسائلی که احتمالا در این فرایند دشوار با آن روبرو خواهند شد، تهیه و تدوین شده است. متاسفانه این دستورالعمل از درد دوری و دورافتادگی و احساس غربت آنها نخواهد کاست، اما راهکارهای ارزشمندی را در اختیارشان قرار می‌دهد. در این دستورالعمل، موضوعاتی کاربردی مطرح شده که به آنها کمک خواهد کرد تا با بهره‌گیری از آنها، گام‌های اولیه برای آغاز زندگی جدید خود را بردارند.

این کتابچه شامل همه جزئیات نیست. اساسا هدف از تهیه آن پوشش کامل و جامع همه اطلاعات حقوقی نبوده است. قوانین مرتبط با مهاجرت، پیچیده هستند و در کشورهای مختلف، قوانین متفاوتی هم در این‌باره وجود دارد و در بسیاری از موارد کاملا به پرونده تهیه شده برای پناهجو بستگی دارد. در این کتابچه به تشریح گام‌های اصلی و رویه‌های مهم قانونی مرتبط با پناهندگی پرداخته‌ شده و بر دشواری‌ها و موانع پیش‌روی پناهجویان تاکید شده است.

این چند صفحه‌ای که در پیش‌روی شماست، فرمولی برای پناهنده شدن ارائه نمی‌کند. حمایت و حفاظت از کسانی که به تازگی وارد کشوری شده‌اند هم‌چنان بسته به تصمیم دولت‌ها و مرتبط با حاکمیت ملی یک کشور است و متاسفانه برخی از آنها قوانین بین‌المللی را یا نادیده می‌گیرند و یا راه‌هایی برای دور زدن آن پیدا می‌کنند. فعالیت‌های گزارشگران بدون مرز در این زمینه تا جایی که دولت‌ها یا نهادهای مسئول در امور پناهندگان اجازه دهند، نتیجه‌بخش و کار‌آمد خواهد بود.

گزارشگران بدون مرز هم‌چنین به روزنامه‌نگارانی که در شرایط بحرانی قرار دارند توصیه می‌کند یادداشت‌های همکاران دیگرشان را که به کشورهای مختلفی در سراسر دنیا پناهنده شده‌اند، مطالعه کنند. این یادداشت‌ها در وب‌سایت گزارشگران بدون مرز، در دسترس همگان است (لینک). مطالعه این یادداشت‌ها به روشن شدن زوایای تاریک مراحل مختلف این روند کمک شایانی خواهد کرد.

پیشنهادات ارزشمند شما قطعا به این کتابچه کاربردی افزوده خواهد شد. بنا براین، در صورتی که خواستید تجربه‌های خود را با ما در میان بگذارید می‌توانید با این آدرس ایمیل تماس بگیرید:

([email protected])

بارگذاری کنید:

راهنمای روزنامه‌نگاران در تبعید

در ادامه تهیه و تدوین راهنمای روزنامه‌نگاران در تبعید
"، گزارش‌گران بدون مرز بخش ترکیه راهمنا را تکمیل و در اختیار روزنامه‌نگاران قرار می‌دهد. این بخش را رسول اصغری روزنامه‌نگار ایرانی در تبعیدی و با استفاده از تجارب خود تهیه کرده است

روزنامه‌نگاران پناه‌جو در ترکیه

ترکیه کشوری است که از یک سو مرزهایی طولانی و مشترک با ایران، عراق وسوریه دارد واز سوی دیگر مرزهای آبی وسیعی نیز شمال و جنوب آن را احاطه کرده ودر غرب با اروپا همسایه است. مسافرت به ترکیه برای شهروندان بسیاری ازکشورهای جهان نیازمند اخذ روادید نیست از این رو افزون بر میلیون ها نفری که هر سال برای گردش یا تجارت وارد شهرهای مختلف ترکیه می شوند گروهی از متقاضیان پناهندگی نیز به شکل قانونی یا با شیوه ها وابتکارات متفاوت از مسیرهای غیرقانونی و با پذیرفتن خطرات بسیار خود را به ترکیه می رسانند.

اما با این وجود ترکیه کشوری پناهنده پذیر نیست و با انتخاب حق محدودیت جغرافیایی، تنها آن دسته از شهروندان کشورهای اروپایی راکه تقاضای پناهندگی می کنند براساس قوانین پناهجویی ١٩٩٤ و کنوانسیون ١٩٥١ ژنو به عنوان پناهنده می پذیرد. اتباع کشورهای غیراروپایی صرفا به صورت موقت و با عنوان "پناهجو" تحت حمایت بین المللی قرار می گیرند. از این رو ترکیه مقصد نهایی کسانی نیستکه به قصد پناهندگی و یافتن کشوری امن، موطن خود را ترک می کنند و بایست به چشم کشوری به آن نگریست که پناهجویان -ازهر ملیتی- تشریفات اداری وقانونی درخواست پناهندگی برای اقامت در کشوری سوم را در آن می گذرانند. تالی بلافاصله این موضوع عدم تعهد دولت ترکیه به ارایه خدمات اجتماعی، تامین سرپناه یا اعطای مقرری به پناهجویان است و از این رو شما در طول مدت پناهجویی از حداقل خدمات اجتماعی بهره مند خواهید بود.

این که از تاریخ مراجعه به دفتر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل درترکیه تا مسافرت به یک کشور امن چقدرانتظارخواهید کشید، مساله ای است که هیچ کس نمی تواند تاریخی قطعی در مورد آن ارایه دهد. اگر به عنوان روزنامه نگار وارد این فرایند دشوار می شوید انتظار حداقل یک سال را داشته باشید.فراموش نکنید که در فرایند پناهجویی، سوژه ها و موضوعات یکسان، الزاما پاسخ ونتیجه یکسان نمی گیرند و ماجرا وسرگذشت هر کس موردی یگانه محسوب می شود چرا که افزون بر قضاوت نهایی که برعهده عامل انسانی است، تغییر و تحولات بین المللی و نیز وضعیت کشوری که ناچار از ترک آن شده اید بر گرفتن پاسخ مثبت یا منفی و نیز زمان گرفتن پاسخ و تعیین کشورمقصدتان تاثیر مستقیم دارد. همچنین عواملی که شما هیچ نقشی درایجاد یا پیش بینی آن ندارید می تواند زمان انتظار شما را افزایش یا کاهش دهد مثل قدرت گرفتن احزاب راست گرایا چپ گرا و تاثیر آن بر سهمیه پذیرش مهاجر درکشورهای پناهنده پذیر ...

مراحل و سیر تقاضای پناهندگی

پناهجویان به هر طریقی که وارد ترکیه می شوند موظفند دراولین فرصت خود را به یکی ازدفاتر کمیساریای عالی پناهندگان دراین کشور معرفی کنند.دفتر اصلی کمیساریا در آنکارا و دفتر" وان" در شرق ترکیه و نزدیک به مرز ایران واقع شده است.

(UNHCR ) ثبت نام در در یو ان کلیه امورمربوط به پناهندگان در دفتر اصلی آنکارا صورت می گیرد اما دردفتر وان مراحلی چون ثبت نام، تعیین شهر و پیش مصاحبه انجام می شود. پس از زلزله شدیدی که در پاییز سال 2011 در استان های شرقی ترکیه روی داد فعالیت دفتر وان دچار وقفه شد واز این رو تا زمان بازگشایی کامل این دفتر، متقاضیان پناهندگی باید خود را به دفتراصلی کمیساریا واقع در آنکارا برسانند.همچنین دفاتر آسام در شهرهای مختلف ترکیه معمولا می توانند صرفا مرحله ثبت نام اولیه شما را انجام دهند و برایتان تاریخ پیش مصاحبه بگیرند.( آدرس دفاتر آسام در برخی شهرهای ترکیه در انتهای این گزارش آمده است). تجربه نشان داده است که مراجعه حضوری به آنکارا می تواند روند کار شما را تسریع کند.

برای معرفی خود به دفتر سازمان ملل(یو ان) در آنکارا باید اول وقت اداری مراجعه کنید . دفتر یو ان فاقد اتاق یا سالن انتظار برای مراجعه کنندگان است و از آنجایی که احتمالا تا چند ساعت باید در فضای باز بیرون منتظر بمانید،پیش بینی های لازم را- به ویژه اگر همراه بیمار یا فرزند کوچک دارید- از نظرهمراه داشتن پوشاک مناسب و... به عمل آورید.

در نخستین مرحله بیرون ساختمان و درکیوسک مقابل دفترثبت نام می شوید بهتر است مدارک شناسایی خود را همراه داشته باشید. اما اگر هیچ مدرک شناسایی همراه ندارید کارمند دفتر یو ان موظف به ثبت نام شما بر اساس مشخصاتی است که به صورت شفاهی ارایه می دهید.

تعیین شهر

تا سال گذشته بین مراجعه به دفتر یوان تا زمان انجام پیش مصاحبه، حدود ده تا بیست روز فاصله بودو در زمان مراجعه برای پیش مصاحبه می توانستید از روی گزینه هایی که در اختیارتان گذاشته می شد( معمولا سه انتخاب) یک گزینه یا یک شهر را برای سکونت خود انتخاب کنید. اما اکنون با توجه به تعطیل دفتر وان و شدت گیری بحران در کشورهای منطقه وهجوم پناهجویان به ترکیه، زمان تعیین شده برای پیش مصاحبه از حداقل یک ماه تا چندین ماه متغیر است. ازاین رودر همان مرحله ثبت نام، تعیین شهر محل سکونت شما نیز انجام می شود. پیشنهاد می کنیم درانتخاب شهری که باید بقیه مدت پناهندگی خود را در آن بگذرانید بسیار دقت کنید. میزان اجاره بها، هزینه زندگی، نحوه رفتار پلیس، فعال بودن دفتر آسام یا دیگر دفاتر کمک به پناهندگان و... از شاخص هایی است که شما را در انتخاب بهتر کمک می کند. اگر پس از پرس و جوی اولیه، شهری را مناسب خود یافتید، همان ابتدا مودبانه اصرار کنید و دلایل خود را به صورت خلاصه و مفید شرح دهید. چرا که تغییر شهر تعیین شده در آینده بسیار دشوار خواهد بود. همچنین اگراز بستگان درجه یک شما در یکی از شهرهای ترکیه زندگی می کند شانس شما برای انتخاب آن شهر بیشتر است. در نظر داشته باشید که اجازه انتخاب شهرهای بزرگی مثل استانبول وازمیر را ندارید. اگر به صورت قانونی وارد ترکیه شده اید و در شرایط خاص می توانید فقط به مدت شش ماه در آنکارا- پایتخت ترکیه- اقامت کنید.

(YABANCİ ŞÜBE)معرفی به پلیس 

پس ازتعیین شهر محل سکونت تان، حدود دوهفته فرصت دارید تا خود را همراه با نامه یو ان به بخش اتباع بیگانه پلیس (یابانجی شعبه) شهرمورد نظرمعرفی کنید. اگر به صورت قانونی و با پاسپورت وارد ترکیه شده اید معمولا می توانید این معرفی را دیرتر صورت دهید. پس از مراجعه اولیه به پلیس، تاریخی برای مراجعه مجدد شما تعیین می شود و معمولا بین ده تا پانزده روز بعد با همراه داشتن مدارک مورد نیاز که شامل تعدادی عکس، آدرس محل اقامت و... است به افسر متصدی پرونده مراجعه می کنید، فرم تقاضای پناهندگی شما پر می شود وانگشت نگاری می شوید. اگر به صورت قانونی وارد ترکیه شده اید پاسپورت شما در اداره پلیس می ماند و یک کارت شناسایی سفید رنگ می گیرید که به منزله ورقه هویتی موقت شما است.بعدها اگر به هر دلیلی به پاسپورت خود نیاز داشتید می توانید به صورت موقت آن را در اختیار داشته باشید.ظرف حداکثر 30 روز بعدی توسط پلیس ترکیه مصاحبه می شوید وباید به پرسش های مختلف پلیس از جمله دلایل ترک کشورتان پاسخ دهید .شهرهای پناهنده پذیر مترجم فارس زبان دارند یا برای روز مصاحبه شما از شهری دیگر تدارک می بینند. توجه داشته باشید که در این مرحله از دلایل پناهندگی تان و مدارکی که می تواند ادعاهای شما را تایید کند، سوال می شود پس روشن، واضح و محترمانه صحبت کنید و فقط حقیقت را بگویید. پناهجویان در این مرحله از مصاحبه معمولا به شکلی محترمانه ترجیح می دهند اطلاعاتی را که می تواند امنیت کسی را به خطر بیاندازد، بروز ندهند. برخورد پلیس ترکیه نیز محترمانه است و کیفیتمواجهه شما در این مرحله معمولا سطح رابطه بعدی تان را روشن می کند.شما بسته به شهر محل اقامت خود باید از دو روز درهفته تا بیشتر در بخش اتباع بیگانه پلیس حاضر شوید و دفتری را امضا کنید. توجه داشته باشید که بدون اجازه پلیس نمی توانید شهر محل اقامت خود را ترک کنید و اگر دلیل قانع کننده ای دارید می توانید از پلیس به صورت رسمی مرخصی بگیرید. برگه مرخصی شما عکس دار است و در آن تاریخ ورود و خروج و مبدا مسافرت شما ذکر شده است.
پس ازمدتی به ازای پرداخت 175 لیر ترک یک دفترچه آبی رنگ برای شما صادر می شود که در آن شماره شناسایی مخصوص خارجی هایی که دارای اقامت قانونی در ترکیه هستند، ثبت شده است. این دفترچه جواز اقامت موقت شما محسوب می شود و می توانید در مراجعه به ادارات یا مراکز مختلف از آن به عنوان کارت شناسایی معتبراستفاده کنید.

پیش مصاحبه

چنانچه پیش تر توضیح دادیم تاریخی که برای انجام پیش مصاحبه با شما تعیین می شود بازه زمانی متغیری را در برمی گیرد در مصاحبه کوتاهی که به زبان مادری شما یا زبانی که به آن تسلط دارید انجام می شود،باید مدارک یا شواهدی را ارایه دهیدکه دلیل اصلی درخواست پناهندگی از طرف شما است. شرح یادشده و قدرت اقناع مدارک تان در تعیین تاریخ مصاحبه اصلی و سیر پرونده تان بسیار موثر است. اعضای خانواده خود را به طور کامل معرفی کنید زیرا کسانی که همراه شما هستند و بزرگسال محسوب می شوند مصاحبه خواهند شد.در این مرحله یک گواهی پناهندگی با شماره ویژه صادر می شود که موید ثبت نام شما به عنوان پناهجو است و مسئولان کشور میزبان را از بازگردانیدن شما به کشور مبدا برحذر می دارد. این برگه هویتی جدید شما است واز آن پس می توانید آخرین تغییرات مربوط به وضعیت خود از جمله تاریخ مصاحبه اصلی و نتایج آن و مراحل پذیرش در کشور مقصد و... را از سایت کمیساریای عالی پناهندگان دنبال کنید.

مصاحبه اصلی

تاریخی که مصاحبه اصلی شما صورت خواهد گرفت بین چند ماه از تاریخ ورودتان به ترکیه تا یک سال و نیم بعد در نوسان است.در مرحله مصاحبه اصلی که در دفتر کمیساریا واقع در آنکارا صورت می گیرد شما باید کلیه شواهد، مدارک و مستنداتی را که در پذیرش و اثبات درخواست شما موثر است به همراه داشته باشید. اعضای بزرگسال خانواده شما نیزدر صورتی که در پرونده شما باشند، مصاحبه خواهند شد. در این مرحله نیز شما مترجمی به زبان مادری یا زبانی که به آن تسلط دارید، در اختیار خواهید داشت. سعی کنید صریح، روشن، صادقانه،مستدل و بدون تناقض صحبت کنید. ارایه نامه هایی از سازمان ها و نهادهای حامی روزنامه نگاران و مدافعان حقوق بشر که درستی ادعاهای شما را تایید می کند تاثیر بسیار مثبتی در روند رسیدگی به پرونده شما خواهد داشت.

پس از این مصاحبه، کمیساریا در مورد رد یا قبول تقاضای پناهندگی شما تصمیم می گیرد.به ندرت دیده شده که پناهجویی برای مصاحبه تکمیلی نیز فراخوانده شود. مدت زمان دریافت پاسخ معمولا از یک ماه تا چندین ماه متغیر است و می توانید نتیجه مصاحبه یادشده را در صفحه شخصی خودتان در سایت یوان مشاهده کنید. اگر پاسخ مثبت گرفتید از نگاه سازمان ملل به عنوان پناهنده پذیرفته شده اید و اگر تقاضای شما رد شود، فرصت دارید ظرف 30 روز تقاضای استیناف و تجدیدنظر بدهید که خود پروسه ای حداقل یک ساله است ودر این مدت همچنان در ترکیه از حقوق قانونی یک پناهنده برخوردارخواهید بود وهیچ کس اجازه ندارد شما را به کشور خودتان بازگرداند.

تعیین کشور

پناهجویانی که درخواست پناهندگی آنان مورد پذیرش قرار می گیرد، برای تعیین کشور مقصد به مصاحبه فراخوانده می شوند که مدت زمان آن از یک ماه تا چند ماه پس از جواب قبولی در نوسان است. به خاطر داشته باشید که نمی توانیدهر کشوری را به عنوان مقصد یا به اصطلاح کشورسوم خود انتخاب کنید. تعیین کشور به متغیرهای مختلفی وابسته است: ترکیب کشورهایی که از ترکیه پناهنده می پذیرند که معمولا شامل آمریکا، استرالیا، کانادا و برخی کشورهای اسکاندیناوی چون سوئد، نروژ و فنلاند می شوند، میزان سهمیه کشورها یا تعداد پناهنده ای که در سال یادشده خواهند پذیرفت و ...
اگر بستگان درجه یک شما در یکی از این کشورهای پناهنده پذیر زندگی می کنند در انتخاب کشور یادشده دارای اولویت هستید.مدت انتظار شما برای خروج از ترکیه نیز بسته به کشوری که انتخاب کرده اید متغیر است و ممکن است از چند ماه تا چند سال بکشد. از سوی دیگر برخی کشورها مثل امریکا در گزینش پناهنده ها،روندهای دیگری افزون بر مراحل سازمان ملل اعمال می کنند که شامل چندین نوبت مصاحبه وانجام آزمایش های پزشکی است واین فرایندها گاه بسیار زمان بر است. همچنین هر کشوری اختیار دارد راسا نسبت به پذیرش یا عدم پذیرش یک پناهنده تصمیم بگیرد.

مصاحبه مالی

پس از این که به عنوان پناهنده شناخته شدید، یک بار دیگربه مصاحبه فراخوانده می شوید ودر مورد توانایی مالی و شرایط اقتصادی تان مورد پرسش قرار می گیرید. معمولا درخواست اکثریت پناهندگان برای دریافت کمک اجتماعی پذیرفته نمی شود اما تعداد اندکی کهواجد شرایط دریافت کمک شناخته می شوند، می توانند از کمک مالی یو ان که میزان آن قابل توجه نیست، استفاده کنند.

هزینه اقامت و پول خاک

شما در مدتی که به عنوان پناهجو، درانتظار خروج از ترکیه به سر می برید باید هزینه ای را برای اخذ اجازه اقامت به دولت بپردازید. میزان این مبلغ برای هرفرد بالغ در طول مدت شش ماه بین 345 لیر تا 441 لیر ترک است و باید 288 لیر ترک نیز به ازای هر یک از اعضا زیر 18 سال خانواد تان که همراه شماست، بپردازید. اگر قادر به پرداخت این هزینه نیستید به دفتر آسام محل اقامت خود مراجعه کنید یا فرم ویژه درخواست معافیت را از سایت دفتر کمیساریای عالی پناهندگان دریافت کنید و پس از پر کردن آن به فرمانداری شهر محل اقامت خود مراجعه کنید. پلیس برای بررسی میزان استطاعت مالی تان به محل اقامت شما مراجعه می کند و معمولا می توانید از امکان بخشودگی بهره مند شوید.

چند توصیه مهم

در طول اقامت خود در ترکیه معمولا هیچ کمک دولتی دریافت نخواهید کرد.معمولاامکان کار نخواهید داشت، اگر بتوانید به شکلی مخفیانه کاری برای خود دست و پا کنید دستمزد شما از یک شهروند ترکیه بسیار پایین تر خواهد بود و به ندرت کاری مطابق تخصص خود خواهید یافت. به دلیل غیرقانونی بودن این نوع اشتغال، دست کارفرمایان برای استثمار نیروی کار پناهجوباز است واگر خدای ناکرده حین کار دچار حادثه شدید دست تان به جایی نخواهد رسید.

گاه می توانید روی کمک نهادهای خیریه که شمارشان زیاد نیست حساب کنید اما این کمک ها قطعی و دایمی نیست ومعمولا میزان آن بسیار ناچیز است. دفاتر آسام نیز گاه خدماتی چون ترجمه برخی نامه های اداری شما را انجام یا برخی کمک ها و اقلام غذایی را در اختیار شما قرار می دهند. هنگام بیماری می توانید از طریق این دفاتر به بیمارستان های طرف قرارداد معرفی شوید اما عملکرد این نهاد نیز بسته به کارکنان آن در شهرهای مختلف تغییر می کند.

همچنین سازمان ملل دارای یک پلی کلینیک خصوصی در آنکارا است که می توانید با معرفی نامه یوان ازخدمات آن بهره مند شوید،اگر نیاز به رسیدگی بیشتری داشته باشید به بیمارستان های طرف قرارداد یوان معرفی می شوید. درمورد درمان بیماری های خود می توانید روی کمک فرمانداری ها هم حساب کنید.
ممکن است اقامت شما بیش از مدتی که پیش بینی کرده اید طول بکشد، تجربه دیگر پناهجویان می گوید یادگیری زبان ترکی فرصت های بسیاری را برای شما فراهم می آورد و می تواند زندگی تان را اندکی آسان تر کند. با محیط خود فعال تر برخورد کنید.

موفق باشید

برخی آدرس های مورد نیاز:
آدرس دفتر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل در آنکارا
BirleşmişMilletlerMültecilerYüksekKomiserliği ANKARA
Adres: Tiflis ad. 552. Sok. No:3SancakMah. 06550 Ankara

Telefon: 0312 409 70 00
Fax: 0312 441 21 73

***
آدرس دفتر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل در وان
BirleşimişMilletlerMültecilerYüksekKomiserliği VAN
Adres: IstasyonMahalle، Terminal 1. SokakHayirlarCaddesi 40/2 Van

Telefon: 0432 2155470 - 2143630
Fax: 0432 2148404

***
شما می توانید آخرین وضعیت پرونده خود را از طریق این سایت اینترنتی دنبال کنید:

sonuclar.unhcr.org.tr یا results.unhcr.org.tr

آدرس برخی دفاتر آسام در شهرهای مختلف ترکیه:
آنکارا

Association for Solidarity with Asylum-Seekers and Migrants (ASAM)
Cinnah Cad 27/7،Cankaya، 06680 Ankara،TurkeyTel: +90 312 427 5583
Fax: +90 312 427 5583
Email: [email protected]
Web: www.sgdd.org.tr

و

SığınmacılarveGöçmenlerleDayanışmaDerneği (SGDD)
TunaliHilmiCaddesi، 79/20Kavaklıdere، 06700، Ankara - TURKEY
Tel: +90 - 312 - 426 03 19 / 427 01 89
Fax: +90 - 312 - 426 03 67
e-mail: [email protected]

استانبول

SGDD –Istanbul
KamerHatunMahallesi،HamalbaşıCaddesi No:22/3-4،Beyoğlu / İstanbul
Tel. : 0 212 251 67 44

افیون کاراشهیر

SGDD - Afyonkarahisar
Marulcu Mah. Haci Felahi Cad. Gokpinar Apt. 35/1،Merkez / Afyonkarahisar
Tel & Fax: (0272) 214 49 13

آماسیا

SGDD – Amasya
Dere Kocacık Mahallesi Mustafa Kemal Paşa Cad.Ferit Yıldırım İşhanı Kat:2/3
Merkez – AMASYA
Tel & Fax: (0358) 218 83 39

غازی آنتپ

SGDD – Gaziantep
Akyol Mahallesi Atatürk Bulvarı Murat Apartmanı No: 91 / 13 Merkez – Gaziantep
Tel & Fax:(0342) 230 33 45

کایسری

SGDD – Kayseri Geher Nesibe Mahallesi،Tekin Sokak Hukuk Plaza،Kat:3 No.17 ،Kocasinan - Kayseri
Telefon & Faks: (0352) 222 6215

کرشهیر

SGDD – Kırşehir
Terme Caddesi،Ünsal Apt. Kat:3 No. 6،Merkez - Kırşehir
Tel : 0386 212 37 07

قونیه

SGDD – Konya
AziziyeMahallesi Mimar SinanSokak No: 29/2،Karatay – KONYA
Tel & Fax: (0332) 350 66 30

نوشهیر

SGDD – Nevşehir
CamiiCedit Mah. LaleCad. Modern İşhanı No: 7 Kat:3 Daire:88،Merkez / Nevsehir
Tel/Fax: 0 384 212 18 52

نیغده

SGDD – Niğde
Saruhan Mahallesi،Uzun Sokak Kardeşler Apt. No.2 Niğde

توکات

SGDD – Tokat
Ali Paşa Mah. Cumhuriyet Cad.İslamoğlu İş Merkezi،Kat: 3 No: 27،Tokat
Telefon & Faks: (0356) 212 4022