جمهوری اسلامی ایران، چیرگی مصونیت از مجازات برای جنایت علیه روزنامه‌نگاران

سرکوبِ یادمان

۱۲ آذر ۱۳۹۵ بار دیگر نیروهای انتظامی و امنیتی با خشونت از برگزاری مراسم یادمان قربانیان کشتار زنجیره‌ای روشنفکران و روزنامه‌نگاران مدافع آزادی بیان در پاییز ۱٣٧٧ جلوگیری کردند. کانون نویسندگان ایران* و خانواده‌ قربانیان برگزارکنندگان این گردهم‌آیی بودند. ماموران امنیتی با خشونت شرکت کنندگان را از گورستان امام‌زاده داود دور کرده و شماری از اعضای کانون نویسندگان از میان ناصر زرافشان را با ضرب و شتم بازداشت کردند. بازداشت شدگان پس از چند ساعت و یا در فردای آن‌روز برای برخی، با سپردن وثیقه آزاد شدند.

در آذر ماه ۱٣٧٧، داريوش و پروانه فروهر، چهره‌های برجسته آزادیخواه و منتقد نظام، محمد مختاری ، محمد جعفر پويندهومجيد شريف،نويسنده و روزنامه‌نگار، به شکلی ناگوار کشته شدند. سه ماه پيش از اين قتل‌ها در ٣ شهريور ماه، پيروز دوانی صاحب امتياز نشريه پيروز ناپديد شده بود، پيکر او تا به امروز پيدا نشده است. اين جنايات سياسي که در ایران به قتل‌های زنجيره‌ای مشهور شدند، انزجار افکار عمومی را برانگيخت و واکنش و افشاگری شخصیت‌های ملی و روزنامه‌های اصلاح‌طلب را به همراه داشت. رييس جمهور محمد خاتمی برای روشن شدن حقایق کميسيون تحقيقی را تشکیل داد. در دی ماه ۱٣٧٧ وزارت اطلاعات با انتشار اطلاعيه‌ای رسما اعلام کرد که بعضی از ماموران اين وزارتخانه در اين جنايات دست داشته و ده‌ها تن از آنان دستگير شده‌اند. دادگاه متهمان قتل‌های زنجيره‌ای به شکل غیر علنی در بهمن ١٣٧٩ برگزار شد خانواده‌های قربانيان اين دادگاه را فرمايشی توصيف و از شرکت در آن خودداری کردند. ظاهرا هيجده متهم در رابطه با اين پرونده بازداشت شده بودند. بنا بر رأی همان دادگاه از اين تعداد سه نفر به اعدام، دوازده نفر به زندان و سه نفر ديگر تبرئه شدند. دادگاه تجديد نظر این حکم را تأیید اما پرونده به ديوان عالی ارجاع گرديد. حکم اعدام به ١٥ سال زندان کاهش یافت.

خانواده های قربانيان این کشتار زنجيره‌ای، خواهان مجازات آمران اصلی اين جنايات شدند و اعلام کردند که برای دادخواهي به کميسيون ( شورای) حقوق بشر و کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل و ديگر نهادهای بين‌المللی شکايت کرده‌اند.

حفاظت از آمران کشتار

با آنکه دخالت مقامات عالی‌رتبه در کشتار‌ معلوم شده است، اما هيج اراده ای برای تعقيب قضايي آنها وجود ندارد. سه تن از اين افراد مصطفي پور محمدی وزير دادگستری کنونی، غلامحسين محسني اژه ای سخنگوی کنونی دستگاه قضایی، و قربانعلي دری نجف‌آبادی، وزير وقت اطلاعات و سپس دادستان کل کشور هيچگاه از تعقيب قضايي خود نگران نشدند. عاملان کشتار نیز که به حبس‌های از سه تا پانزده سال محکوم شده بودند، امروز همگی آزاد شده‌اند.

یکی از کارکردهای مصونیت از مجازات، بازدارندگی وکلای مستقل در دفاع از قربانیان و خانواده‌های آنهاست. بسیاری از این وکلا خود تحت تعقیب قضایی قرار گرفتند. برنده جایزه صلح نوبل شیرین عبادی، پس از فشارهای قضایی مجبور به پذیرش تبعید شد. محمد سیف‌زاده و عبدالفتاح سلطانی دو وکیل دیگر بازداشت، محاکمه و زندانی شدند. عبدالفتاح سلطانی همچنان در زندان بسر می‌برد

.

ناصر زرافشان وکیل برجسته خانواده‌های قربانیان نیز به اتهام افشای اسرار دولتی به پنج سال زندان محکوم و زندانی شد. وی در این باره می‌گوید « این پرونده به راستی پیگیری نشد، جنانکه پیشتر گفته‌ام برای نرسیدن به سطح تصمیم‌گیری پرونده از اول سلاخي شد. نویسنده و روزنامه‌نگار و در اصل کار حرفه‌ای فکری کار مخفی نیست، به آزادی و امنیت نیاز دارند. پیام این کشتار روشن بود: ارعاب تفکر،ساکت شوید. و امروز مصونیت از مجازات برای این جنایات پیامد همان پیام است.

با همه فشارها، احضارها قضایی و تهدید‌ها، پرستو فروهر هنرمند و نویسنده، که در آلمان اقامت دارد، هر سال برای برگزاری مراسم یادمان پدر و مادرش داریوش و پروانه فروهر به تهران می‌رود. و چون هرسال ماموران امینتی مانع برگزاری این مراسم می‌شوند. او می‌گوید :

«قربانیان جنایت‌های سیاسی، آنان که به جرم دگراندیشی کشته شده‌اند و دادخواهی‌شان به سرانجام نرسیده، مردگانی هستند که خاکسپاری‌شان ناتمام مانده است. دادخواهی نه جدول زمان‌بندی می‌پذیرد که بتوان به بعدها موکولش کرد و نه در سیر حوادث از حقانیت آن کاسته می شود.» وی همچنان در انتظار اقدامی از سوی کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل است، که تا کنون به درخواست خانواده‌ها پاسخی نداده است.

تا امروز پرونده هیچ کدام از روزنامه‌نگاران کشته شده در ایران چون ناشر و روزنامه‌نگار ابراهیم زال زاده، ناپدید و سپس به قتل رسیده در سال ۱۳۷۶، عکاس خبرنگار زهرا کاظمی، کشته شده در زندان اوین و در هنگام بازجویی در سال ١٣٨٢، خبرنگار آژانس فرات، آیفر سرچه، کشته شده در مرزترکیه در سال ١٣٨٤، وبلاگ‌نویس جوان امیدرضا میرصیافی، کشته شده در زندان اوین در سال ١٣٨٧ ، علیرضا افتخاری روزنامه‌نگار سابق روزنامه ابرار اقتصادی، کشته شده به هنگام تظاهرات های اعتراضی در سال ١٣٨٨ ، هاله سحابی روزنامه‌نگار و فعال حقوق زنان، کشته شده در مراسم خاک سپاری پدرش عزت‌الله سحابی، هدی صابر روزنامه‌نگار نشریه ایران فردا، کشته شده در زندان اوین در خرداد ١٣٩٠ و وبلاگ نویس ستار بهشتی، کشته شده در بازداشتگاه پلیس فتا در سال ١٣٩١، به شکل جدی بررسی نشده‌اند و آمران و عاملان قتل از مجازات مصون مانده‌اند.

ایران . در رده‌بندی جهانی آزادی مطبوعات گزارش‌گران بدون مرز از میان ١٨٠ کشور جهان در رده ١٦٩ قرار دارد.

*کانون نویسندگان ایران، از قدیمی‌ترین نهادهای جامعه مدنی در ایران است. فعالیت‌های کانون در هر دو نظام سلطنتی و جمهوری اسلامی ممنوع بوده است.