‌بیلان آزادی رسانه‌ها در جهان ٢٠١٢

٢٠١٢ از نگاه ارقام روزنامه‌نگار : کشته شده : ٨٨ (٪٣٣+) بازداشت و زندانی شده : ٨٧٩ مورد تعرض و تهدید قرار گرفته : ١٩٩٣ ربوده شده : ٣٨ مجبور به ترک کشور شده : ٧٣ همکار رسانه کشته شده : ٦ شهروند خبرنگار-وب‌نگار کشته شده : ٤٧ وب‌نگار و شهروند وب‌نگار بازداشت شده : ١٤٤ سال ٢٠١٢ با افزایش تعداد ٣٣ درصدی روزنامه‌نگارانی که به هنگام انجام وظیفه کشته شده‌اند، سالی مرگبار است. خاورمیانه و آفریقای شمالی با ٢٩ کشته، اسیا با ٢٤ کشته و افریقای جنوبی با ٢١ کشته پر مرگ‌ترین مناطق جهان برای روزنامه‌نگاران بوده‌اند. تنها در قاره امریکا تعداد روزنامه‌نگاران کشته شده با کاهش نسبی مواجه بوده است. از سال ١٩٩٥ که نخستین بیلان گزارش‌گران بدون مرز منتشر شده است تا امروزهیچ‌گاه، ‌بیلان آزادی رسانه‌ها در جهان چنین دهشتناک نبوده است. واقعیت این است که در چند سال‌ گذشته تعداد روزنامه‌نگاران کشته شده روی به افزایش گذاشته است. ٦٧ تن در سال ٢٠١١، ٥٨ تن در سال ٢٠١٠، ٧٥ تن در سال ٢٠٠٩ و ٦٠ نفر در سال ٢٠٠٨ ،با ٨٧ روزنامه‌نگار کشته شده در سال ٢٠٠٧ این آمار شاهد رشد صعودی تاریخی شد، تفاوت آمار سال ٢٠٠٧ با امسال تنها یک نفر است. ٨٨ روزنامه نگاری که در سال ٢٠١٢ در ارتباط با فعالیت‌شان جان باخته‌اند، در بیشترین موارد به هنگام پوشش خبری حملات و درگیری‌ها کشته شده‌اند و از سوی باند‌های جنایات سازمان یافته ( مافیا و قاچاق‌بران مواد مخدر و...) و شبه نظامیان اسلامی و یا به دستور مسئولان فاسد دولتی، قربانی شده‌اند. علت‌های اصلی افزایش تاریخی تعداد روزنامه‌نگاران کشته شده در سال ٢٠١٢ درگیری‌های سوریه، وضعیت فاجعه بار سومالی و خشونت قومی و بومی و طالبان در پاکستان هستند. مصونیت از مجازات که عاملان تعددی از آن بهرمند می‌شوند، یکی از علت‌های اصلی دوام‌داری نقض حقوق بشر و به ویژه نقض آزادی اطلاع رسانی‌ست. تضیعقات علیه فعالان اطلاع رسانی دامنه‌دار و گسترده است، افزون بر ٨٨ روزنامه‌نگار کشته شده، شلاق مرگ بر شهروند خبرنگاران و شهروند وب‌نگاران نیز باریدن گرفته است. در سوریه ( ٤٧ تن در سال ٢٠١٢ در برابر ٥ تن در سال ٢٠١١ ) این زنان و مردان حرفه‌‌شان گزارش‌گری،عکاسی و یا فیلم‌برداری برای مستند سازی از وقایع و سرکوب‌های روزمره بود. بدون تلاش آنها، رژیم سوریه می‌توانست در برخی مناطق کشور با ممنوع کردن کامل اطلاع رسانی، سرکوب را پشت دره‌های بسته پیش برد. برای تهیه این بیلان، اتکای گزارش‌گران بدون مرز بر داده‌های دقیقی‌ست که در طی سال گذشته با دیده‌بانی از نقض آزادی اطلاع رسانی در جهان، جمع‌آوری کرده است. این آمارها در برگیرنده‌ی روزنامه‌نگاران و شهروند وب‌نگارانی‌ست که به هنگام انجام وظیفه اطلاع رسانی خود جان باخته‌اند. روزنامه‌نگاران و شهروند وب‌نگارانی را که در چارچوب فعالیت سیاسی یا کنش‌گری مدنی و بدون ارتباط با امر اطلاع رسانی به قتل رسیده‌اند، در بر نمی‌گیرد. موارد دیگری نیز وجود دارند، که تحقیق و بررسی در باره‌ی انها ادامه دارد . ٥ کشور مرگبار برای روزنامه‌نگاران با وجود تصویب قعطنامه‌ی ١٧٣٨ شورای امنیت سازمان ملل متحد، که به دولت‌ها ضرورت حفاظت از گزارش‌گران در مناطق خطرناک را وظیفه داده است، خشونت‌های اعمال شده علیه روزنامه‌نگاران و در درجه نخست کشتن آنها، بزرگترین تهدید برای ازادی بیان به شمار می‌رود. سوریه، قبرستان کنشگران اطلاع‌رسانی در سال ٢٠١٢ در سوریه ١٧ روزنامه‌نگار و ٤٤ شهروند خبرنگار و ٤ همکار رسانه‌‌ها کشته شده‌اند. سرکوب خونین هدایت شده از سوی بشار ال‌اسد، شاهدان ارتکاب جنایات از سوی رژیم، فعالان اطلاع رسانی را هدف گرفته است. به شکل موازی روزنامه‌نگاران از سوی برخی گروه‌های مسلح مخالف که بیش از پیش نامدارتر می‌شوند و هرمنتقد خود و کسانی را که اطلاعات مربوط به انها را منتشر نمی‌کنند جاسوس می‌نامند، مورد حمله قرار می‌گیرند. دو قطبی شدن اطلاعات رسانی، پروپاگاند، فریب‌خبر سازی، خشونت شدیدی که روزنامه‌نگاران و شهروند خبرنگاران با آن درگیرند، معضلات فنی در عرصه اطلاع رسانی، همه و همه تلاش برای دستیابی و نشر اطلاعات را در این کشور دست نیافتنی کرده است. سالی سیاه برای سومالی تنها در سال ٢٠١٢ در این کشور شاخ افریقا ١٨ روزنامه‌نگار جان باخته‌اند. در سومالی امسال دو برابر تعداد کشته شدگان در سال ٢٠٠٩ که پر مرگ‌ترین سال این کشور بود،روزنامه‌نگار کشته شده است. نیمه دوم سپتامبر با کشته شدن ٧ روزنامه‌نگار - دوتن از انها در کمتر از بیست و چهار ساعت کشته شدند، یکی سربریده شد و دیگری با شلیک گلوله اعدام شد- پرمرگ‌ترین روزهای این سال بودند. بقیه این قتل‌ها به شیوه همیشگی! یعنی قتل هدف‌مند، بمب گذاری انجام شده‌اند. روزنامه‌نگاران به قتل رسیده در سومالی، قربانی شبه نظامیان شباب و همچنین مسوولان محلی شدند، که خواهان به سکوت وادار کردن رسانه‌ها هستند. روزنامه‌نگاران در سومالی چه در موگادیشو پایتخت و چه در دیگر نقاط این کشور، در شرایط بسیار دشواری کار می‌کنند. بیست سال نبود دولت با ثبات در این کشور ورشکسته، خشونت و مصونیت از مجازات در ان را به قاعده تبدیل کرده است. اینگونه در این کشور تنها وحشت شمارش می‌شود. پاکستان در هر ماه یک روزنامه‌نگار کشته می‌شود ١٠ روزنامه‌نگار و یک همکار رسانه‌ها در سال جاری کشته شده‌اند، میان برای دومین سال متوالی در این کشور قتل ١٠ روزنامه‌نگار شمارش شده است. خشونت بومی در بلوچستان و انتقام گیری طالبان، این کشور را به زمینی مین‌گذاری شده برای روزنامه‌نگاران بدل کرده است. از فوریه سال ٢٠١٠ تا کنون می‌توان گفت، تقریبا هر ماه یک روزنامه‌نگار به قتل رسیده است. از سال ٢٠٠٩ تا سال ٢٠١١ این کشور پرمرگ‌ترین کشور جهان و بلوچستان یکی از خطرناک‌ترین مناطق جهان برای رسانه‌ها بود. پاکستان با سرزمین‌های قبایلی‌اش و هم‌جواریش با افغانستان، تنش‌هایش با هند و تاریخ سیاسی فاجعه‌بارش یکی از مناطق خطرافرین برای پوشش خبری‌ست. تهدید تروریستی، خشونت پلیسی، قدرت بدون محدودیت مسوولان محلی، و خطر همیشگی در سرزمین‌های قبائلی، سدهای مرگ‌آور در برابر راه روزنامه‌نگاران هستند. مکزیک روزنامه‌نگاران در تیر رس سازمان‌های تبه‌کاری سازمان یافته ٦ روزنامه‌نگار کشته شده در سال ٢٠١٢ خشونت تصاعدی در طی شش سال حمله‌ی نیروهای فدرال علیه کارتل‌های مواد مخدر، بر سر روزنامه‌نگارانی آوار شده است که در باره‌ی قاچاق‌بران مواد مخدر، فساد، نفوذ مافیا در میان مسوولان محلی و یا فدرال و یا در باره نقض حقوق بشر از سوی این قدرت‌ها روشنگری می‌کنند. برزیل تغییر صحنه ارایی در برزیل دست قاچاق‌بران مواد مخدردرمرزهای پاراگوئه به شکل مستقیم در قتل دو تن از پنج روزنامه‌نگاران کشته شده در این سال آلوده است. این روزنامه‌نگاران در باره‌ی گسترش نفوذ این کارتل‌ها درعرصه سیاسی و اقتصادی روشنگری کرده‌ بودند. دو روزنامه نگار کشته شده‌ی دیگر روزنامه‌نگار و وبلاگ نویس هستند. که به شکل عمومی و همواره به هنگامی که مقامات سیاسی را در موارد فساد افشا می کنند، در معرض خطر قرار می‌گیرند. ٥ زندان بزرگ جهان برای روزنامه‌نگاران، رکوردی دیگردر تعداد روزنامه‌نگاران زندانی، ترکیه در راس این کشورها هیچ‌گاه سلول‌های زندان تا به این حد روزنامه‌نگار در خود جای نداده‌اند. دست کم ١٩٣ روزنامه‌نگار هم اکنون در سراسر جهان برای انجام وظیفه ی اطلاع رسانی خود زندانی شده اند. به این تعداد باید ١٣٠ شهروند وب‌نگار زندانی را هم اضافه کرد که در عرصه‌ی اطلاع رسانی فعال بوده‌اند. ترکیه بزرگترین زندان جهان برای روزنامه‌نگاران دست کم ٤٢ روزنامه‌نگار و ٤ همکار رسانه‌ها در ارتباط فعالیت اطلاع رسانی در زندان بسر می‌برند. این تعداد روزنامه‌نگار زندانی از پایان رژیم نظامی در ترکیه تا کنون بی سابقه بوده است. اصلاح کم دامنه‌ی قوانین نیز کمکی به کاهش سرعت دستگیری‌ها، بازرسی منازل و محل کار روزنامه‌نگاران و محاکمه‌های که بر سر کنش‌گران اطلاع رسانی آوار شده است، نکرده است. گزارش‌گران بدون مرز پس از یک دوره تحقیق و بررسی در باره‌ی روند بازداشت‌ها و محاکمه‌ی ٧٢ مورد به این باور رسیده است، که دست کم ٤٢ تن از آنها به دلیل فعالیت اطلاع رسانی بازداشت و زندانی شده اند. موارد بسیار دیگری نیز همچنان در دست بررسی و تحقیق است. نبود محاکمه در چین ٣٠ روزنامه‌نگار و ٦٩ شهروند وب‌نگار در زندان، در چین از سال گذشته تاکنون تعداد روزنامه‌نگاران زندانی ثبات مانده است. بسیاری از انها به اتهام براندازی و انتشار اسرار محرمانه دولتی به حبس‌های سنگین محکوم شده‌اند. مقامات محلی از وحشت تاثیر تبلیغات بد مقالات در باره‌ی فساد روزنامه‌نگاران زندانی می کنند. پلیس سایبری اما همچنان بر سرکوب میکرو بلاگ ها و آزادی بیان متمرکز است. اریتره، زندان در میان جهنم در این کشور دست‌کم ٢٨روزنامه‌نگار در زندان بسر می‌برند. بزرگترین زندان آفریقا برای روزنامه‌نگاران، پس از دستگیری‌های گسترده‌ی سال ٢٠١٠ رابطه‌اش با جهان قطع شده است. این بازداشت‌ها با توقیف گسترده‌ی مطبوعات خصوصی همراه بود. شرایط زندانی شدن آنها بسیار اسفبار است، هیچ‌کدام از ٢٨ روزنامه‌نگار زندانی از حق برگزاری دادگاه و یا دسترسی به وکیل بهرمند نشدند. تنها برخی از آنها حق ملاقات با خانواده را دارد. تقریبا همه‌ی آنها شکنجه شده‌اند و در سلول‌های انفرادی زیر زمینی نگاه‌داری می‌شوند . تا کنون دست کم هفت روزنامه‌نگار در بازداشت مخفی یا خودکشی کرده‌اند و یا به علت بیماری فوت کرده‌اند. یکی از آخرین دیکتاتوری‌های اقتدارگرای جهان، در آخرین رتبه‌ی رده‌ بندی سالانه‌ی گزارش‌گران بدون مرزدر سال جاری، اریتره، زنان و مردان منتقد را که برای اقدام علیه امنیت ملی زندانی می‌کند و در زندان به مرگ تدریجی می‌میراند. جمهوری اسلامی ایران نامداریی بی‌رحمانه‌ی در ایران هم اکنون ٢٦ روزنامه نگار و ١٧ وب‌نگار زندانی هستند از سال ١٣٨٨ با سرکوب گسترده جنبش اعتراضی به انتخاب مجدد محمود احمدی نژاد به ریاست جمهوری اسلامی در انتخاباتی مخدوش، وضعیت آزادی رسانه‌ها به شکل جدی روی به وخامت نهاد. از ان پس قدرت حاکم به شکل نظام‌مند فعالان رسانه‌ای را که به زعم خود از خط‌های قرمز عبور می کنند، زندانی می‌کند. وضعیت سلامت بسیاری از این زندانیان نگران کننده است. روزنامه‌نگاران زندانی تحت فشاری مضاعف قرار دارند، از یک سو از آزادی محروم شده‌اند و از سوی دیگر خانواده‌هایشان به شکل مداوم هدف تهدید قرار می‌گیرند، چه برای آزار این زندانیان و چه در اقدامی تلافی‌جویانه در صورتی که با رسانه‌ها مصاحبه کنند. برخی از روزنامه‌نگارانی نیز که از زندان ازاد شده‌اند، علاوه بر تهدید و احضارهای متعدد در اغلب موارد با فشار نهادهای امنیتی از حق اشتغال به حرفه خود محروم می‌شوند. در سلول‌های سوریه دست کم ٢١ روزنامه‌نگار و ١٨ شهروند وب‌نگار و شهروند خبرنگار در سوریه زندانی هستند. سرکوب در سوریه با مرگ روزنامه نگاران و فعالان اطلاع رسانی معنا می‌شود. اگر دستگیری‌ها نسبت به سال گذشته کاهش یافته است، اما به شکل روزمره ادامه یافته است. تعداد روزنامه‌نگاران و شهروند وب‌نگاران زندانی تا امروز رشدی صعودی طی کرده است و این کشور را به پنج زندان بزرگ جهان برای روزنامه نگاران تبدیل کرده است. شکنجه در زندان‌ها نظام‌مند است و مسوولان حکومتی برای گرفتن اقرار و اطلاعات برای درهم شکستن شبکه‌های مخالفان به هر کاری دست می‌زنند. در سال ٢٠١٢ به جز در قاره‌ها اسیا و امریکا که تضیقات علیه روزنامه‌نگاران افزایش یافته است، اما موارد احضار، بازداشت و ربودن روزنامه‌نگاران در سراسر جهان نسبت به سال ٢٠١١ کاهش داشته است. در سال گذشته کنش‌گران اطلاع رسانی در اغلب اوقات در خیابان و امکان عمومی به هنگام تهیه گزارش و پوشش خبری جنبش‌های اعتراضی و تظاهرات‌ مورد تهاجم و تهدید قرار می‌گرفتند. خطر در خیابان و امکان عمومی اما هنوز این خطر بر طرف نشده است. در سوریه دست کم ٥١ بازداشت و ٣٠ حمله فیزیکی و ١٥ مورد ربوده شدن روزنامه‌نگاران در سال ٢٠١٢ شمارش شده است. لازم است تاکید شود که تمایز علت دستگیری روزنامه‌نگاران در میان بازداشت‌های جمعی، امری بسیار دشوار است. اینگونه ارقام اعلام شده در باره‌ی سوریه را باید با احتیاط مورد بازبینی قرار داد. لیبی ٧ بازداشت در سال جاری داشته است و در مقایسه با ٢٨ دستگیری سال گذشته است، شاهد کاهشی چشمگیر است. در مصر ٣٣ بازداشت و ٦٣ حمله در سال ٢٠١٢ شمارش شده است، این آمار در سال ٢٠١١ به ١١٦ دستگیری و ١٠٤ مورد تهاجم و تهدید افزایش یافته است. در تونس برعکس دیگر کشورها منطقه، موارد تهاجم و تهدید در سال ٢٠١٢ به شدت افزایش یافته است. مقامات مسوول سلطان نشین عمان در سال جاری تنها ده‌ها تن از وبلاگ‌نویسان را برای پایان دادن به دعوت به جنبش اعتراضی، بازداشت کردند. در قاره امریکا و در کوبا، سرکوب علیه روزنامه‌نگاران و وبلاگ‌نویسان از سال ٢٠١١ دوباره شدت گرفته است. پرو، همچنان رکورددار تهاجم و تهدید علیه روزنامه‌نگاران را که هر سال به صدها تن می‌رسد، حفظ کرده است. اما افتخار افزایش موارد تضیعقات در این سال به ترتیب به کشورهای آرژانتین، برزیل و مکزیک رسیده است. این وضعیت غیر قابل پذیرش برای آرژانتین به دلیل کارزار انتخاباتی پر تنش، برای مکزیک به دلیل شرایط سیاسی عمومی پس از انتخابات اول ژوئیه است و برای آخرین کشور، تداوم وضعیت خشونت زا در این کشور است. کلمبیا تنها کشوری است که نشان از کاهش تعددی دارد با آنکه این کشور یکی از پرخشونت‌ترین کشورهای قاره برای روزنامه نگاران پس از هندورس و مکزیک است. تصاعد خشونت نمایان‌گر شاخص دیگری، افزایش تعداد روزنامه‌نگاران مجبور به فرار از کشور خود است. ٧٣ تن در سال ٢٠١٢ و ٧٧ نفر در سال ٢٠١١ راه تبعید در پیش گرفته‌اند. قربانیان سرکوب‌های شدید سازمان داده شده از سوی دولت دمشق، به همکاران ایرانی خود پیوسته‌اند که رتبه نخست روزنامه‌نگاران تبعیدی را دارند. در سومالی تنها در ماه سپتامبر ده‌ها نفر راه تبعید در پیش گرفته‌اند.