ایران: به رغم قول رئیس جمهور جدید آزار و اذیت خبرنگاران ادامه دارد

به‌ندرت پیش می‌آید که خبرنگاران ایران خبر خوبی [دربارۀ خودشان] دریافت کنند، اما در روز هفتم اوت/ هفدهم مرداد، یک روز قبل از روز ملی خبرنگار در ایران، تحولی مثبت افق را روشن کرد. رئیس جمهور، مسعود پزشکیان که از روز بیست‌وهشتم ژوئیه/ هفتم مرداد جانشین مرحوم ابراهیم رئیسی شده است، موافقت کرد که با صدور دستوری از سازمان‌های دولتی بخواهد شکایت‌های حقوقی خود از خبرنگاران را پس بگیرند. دیدگاه‌های اصلاح‌طلبانۀ رئیس جمهور در زمان تبلیغات انتخاباتی مشوق انجمن صنفی روزنامه‌نگاران در طرح این درخواست بود. طبق نامۀ این انجمن صنفی «طی سال‌های گذشته شکایات قضایی متعددی از سوی مقامات و نهادهای دولتی از خبرنگاران و اهالی رسانه ... به عمل آمده است. هرچند ارزیابی دقیقی از تعداد این شکایات وجود ندارد اما به نظر می‌رسد تعداد آن‌ها بسیار زیاد است و از این بابت تعداد زیادی از روزنامه‌نگاران و رسانه‌ها در گیرودار پرونده‌های قضایی و جریمه و حبس هستند».

به‌رغم آن‌که رئیس جمهور با این درخواست موافقت نمود و به دستگاه‌های دولتی دستور داد شکایاتشان را پس بگیرند، تنها سه وزارتخانه اعلام موافقت کردند و آزار و شکنجۀ خبرنگاران ادامه یافت. طبق اطلاعات گزارشگران بدون مرز

-        در روز دوازدهم اوت/ بیست‌ودوم مرداد پلیس سایبری ایران (فتا)، فاطمه قلی‌پور گنجه‌لو، خبرنگار پایگاه خبری رکنا را دربارۀ پوشش خبری حمله به یک هیئت مذهبی در تبریز، در شمال غرب ایران، بازجویی کرد. این خبرنگار همچنین در روزهای دوازدهم، هفدهم و نوزدهم اوت/ بیست‌ودوم، بیست‌وهفتم و بیست‌ونهم مرداد از سوی دادستان تبریز احضار و به وی تذکر داده شد که اقدامات پلیس در مسائل امنیتی را زیر سؤال نبرد.

-        در روز یازدهم اوت/ بیست‌ویکم مرداد یکی از دادگاه‌های کرج امید فراغت، روزنامه‌نگار را به اتهام «تبلیغ علیه نظام» به شش ماه زندان و دو سال منع فعالیت در فضای مجازی محکوم کرد. فراغت دوم مارس/ چهاردهم اسفند ماه به دلیل انجام کارش بازداشت و چند ساعت بعد به قید وثیقه آزاد شده بود.

-        در روز بیست‌وپنجم اوت دانشگاه علوم پزشکی ایرانشهر که نهادی عمومی است، شکایتی علیه شیدا حسن‌زهی و محمدیاسین جلال‌زهی خبرنگاران وبسایت خبری میارجل که اخبار جنوب شرق ایران را پوشش می‌دهد، ثبت کرد و مدعی شد که گزارش آن‌ها دربارۀ مشکلات موجود در خدمات بخش دیالیز بیمارستان انتشار «مطالب کذب و توهین‌آمیز» بوده است.

محدودیت اختیارات ریاست جمهوری

تصمیمات رئیس جمهور پزشکیان تنها در سازمان‌های دولتی تحت اختیار او نافذ است. او که رئیس قوۀ مجریه است بر نهادهایی از جمله کابینه و وزارتخانه‌ها، شورای عالی امنیت ملی و سازمان انرژی اتمی ایران و چند نهاد دیگر نظارت دارد، اما به رغم نفوذ قابل توجه رئیس جمهور قدرت سیاسی در تحلیل نهایی به دست رهبر جمهوری اسلامی آیت‌الله علی خامنه‌ای است که قوای  نظامی و قضایی و دیگر نهادهای اصلی را کنترل می‌کند و هیچ‌یک از این نهادها تعهدی به «وعدۀ» رئیس جمهور ندارند. برای مثال دادستانی تبریز  که گنجه‌لو را احضار کرد یا دادگاه کرج که فراغت را محکوم نمود، هیچ‌یک در حیطۀ اختیارات رئیس جمهور قرار ندارند.

واقعیت آن است که تصمیم رئیس جمهور در روز هفتم اوت چند ساعت پس از آن اعلام شد که دادگاهی در آبادان خبرنگاران مستقل ماندانا صادقی، آرش قلعه گلاب و کورش کرم‌پور را در ارتباط با پوشش اخبار اعتراضات زن، زندگی آزادی در دو سال پیش از آن تاریخ احضار کرده بود. آن‌ها چند ساعت بعد به قید وثیقه آزاد شدند و اکنون در انتظار اعلام رأی دادگاه به سر می‌برند.

از آغاز جنبش اعتراضی‌ای که در شانزدهم سپتامبر 20222/ بیست‌وپنجم شهریور 1401 با مرگ دانشجوی کرد، مهسا امینی، تحت بازداشت پلیس در تهران شروع شد، بیش از 100 خبرنگار بازجویی، دستگیر یا زندانی شده‌اند. شانزده نفر از این خبرنگاران به دلیل انجام کارشان تا کنون در زندان مانده‌اند. علاوه بر آن‌ها نوزده خبرنگار دیگر نیز از قبل آغاز اعتراضات در زندان به سر می‌برند.